Ex-Duffelaar Pieter Vingerhoets is energie-onderzoeker en klimaatexpert bij Vito en Energyville. Dit interview verscheen op 1 december 2023 op HLN.

De actievoerders van Klimaatzaak halen hun slag thuis, volgens een rechter moet ons land de uitstoot tegen 2030 verminderen met 55 procent. Maar toch niet iedereen kan een elektrische auto of een warmtepomp betalen? Is dit überhaupt wel haalbaar? En wat kan de politiek doen? Klimaatexpert Pieter Vingerhoets denkt na over concrete stappen.

De uitstoot van broeikasgassen verlagen met 55 procent tegen 2030, wat betekent dat?
Pieter Vingerhoets: “We moeten massaal overschakelen op elektriciteit. Elektrisch rijden, verwarmen met elektrische warmtepompen. Dat moet snel gebeuren. We hebben daar momenteel niet voldoende groene elektriciteit voor. Dus moeten we grootschalig extra investeren in zonne- en windenergie.”

Dat wisten we al, maak het eens concreet?
“We rekenden het uit: dit betekent dat er bijna vier keer zoveel zonnepanelen moeten komen. We hebben een capaciteit van bijna 20 gigawatt nodig. Voor windenergie gaat het of een verdubbeling van onze windmolenparken op land en ook extra windmolens op zee. Om die doelstelling te halen moet het tempo drastisch omhoog, want voor investeerders is 2030 al bijna morgen.”

Kan dat wel op zulke korte tijd?
“Op papier is dat nipt haalbaar. Het probleem is dat in de praktijk zaken veel langer duren dan in theorie, dat weten we uit het verleden. Voor zonnepanelen is er op zich nog voldoende plek op de daken. Zonnepanelen worden ook steeds rendabeler, maar uiteraard kan vandaag niet iedereen die investering betalen. Extra windmolens op land aanleggen, betekent extra vergunningen aanleveren. Dat kost tijd. Want vergunningsdossiers duren soms langer dan initieel voorzien.”

Hoeveel zal dat kosten?
“We zouden daarvoor tot 2023 ongeveer 2 miljard euro per jaar moeten investeren. Maar dat cijfer is zeer misleidend. Dit zijn namelijk geen kosten, maar investeringen in groene energie die zichzelf zullen terugbetalen. Vandaag verbranden we jaarlijks ook miljarden euro’s aan fossiele brandstoffen. Dat geld gaat letterlijk in rook op, dit zijn investeringen in de toekomst.”

En waarom gaat het eigenlijk zo traag?
“Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat vergunningen snel worden uitgereikt. Dat maakt het risico voor investeerders kleiner en drukt op die manier ook de prijs. Dat is tegenwoordig een uitdaging. We weten dat het technisch kan, maar wie staat er nu te springen voor een windmolen in zijn achtertuin? Tegen zowat elk project is er protest.”

'Vandaag verbranden we jaarlijks ook miljarden euro’s aan fossiele brandstoffen. Dat geld gaat letterlijk in rook op.'

Heeft u het over Ventilus?
“Bijvoorbeeld, ja. Maar uit onze berekeningen blijkt dat als we de elektriciteitsprijs betaalbaar willen houden, we nog veel meer hoogspanningscapaciteit nodig hebben. De komende tien jaar zullen er nog zal van zulke dossiers op ons bord komen.”

U begrijpt dat dit bij velen niet in goede aarde zal vallen?
“Ja, maar dat is het spanningsveld tussen het belang van een grote groep - we willen allemaal een goedkope elektriciteitsrekening en ook de industrie is vragende partij - versus het belang van een kleine groep die er ruimtelijke hinder door ondervindt. Dat is een politieke afweging.”

Veel mensen maken zich bovendien zorgen omdat ze geen elektrische wagen of warmtepomp kunnen betalen. Terecht?
“Mij hoort u niet zeggen dat iedereen een elektrische wagen moet nemen.”

Nee?
“Het is belangrijk dat ook de mensen die moeilijk rondkomen mee zijn met het klimaatverhaal. De omslag naar elektriciteit is vandaag nog erg duur. Daar is een reden voor.“

'Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat vergunningen snel worden uitgereikt. Dat maakt het risico voor investeerders kleiner en drukt op die manier ook de prijs.'

Ah, ja?
“Historisch gezien is gas in België veel goedkoper dan elektriciteit. Dan komt omdat de belastingen op gas hier veel lager zijn dan op elektriciteit. Neem nu Nederland, waar die belastingen veel evenwichtiger zijn. Dan is het logisch dat er in Nederland veel meer gezinnen een warmtepomp hebben dan in België. Als we die scheve verhouding qua belastingen ook in ons land eerder hadden aangepakt, zaten we nu in een heel andere situatie. Want vanuit klimaatoogpunt is een warmtepomp een zeer logische keuze. Had iedereen er één, dan zou de uitstoot drastisch naar omlaag gaan.”

Moeten de belastingen op elektriciteit in ons land dan ook naar beneden?
“Dat is één piste, ja. Het is de taak van de politiek om ook na te denken over de sociale gevolgen. Er zijn verschillende manieren om dat te doen. In België kennen we het ook het systeem van de budgetmeter en sociale tarieven. Je kan ook armoede aanpakken met meer algemene maatregelen. Maar die keuze is niet aan mij. Want het klimaatprobleem is geen louter wetenschappelijk probleem, het is een maatschappelijke kwestie. Als het enkel een technisch probleem was, was het al lang opgelost.”

Volgens klimaatwetenschappers, maar ook de actievoerders van Klimaatzaak, moet het nú gebeuren. Het kan niet snel genoeg gaan. Wat zegt u daarop?
“We moeten nu handelen, ze hebben gelijk. Alleen beseffen ze niet hoe ontzettend snel zeven jaar is. De Europese doelstellingen halen tegen 2050, dat lijkt me haalbaar. Neem nu het verlengen van kerncentrales Doel 4 en Tihange 3: mensen denken wel eens dat het daarmee opgelost is. Dat is niet zo. Volgens onze modellen moet ons aanbod elektriciteit tegen 2050 verdubbelen tot verdriedubbelen. Neem nu de de staalfabriek van ArcelorMittal in Gent. Als die volledig klimaatneutraal zou worden en zou overschakelen op groene waterstof, dan heb je het equivalent van drie kerncentrales nodig.”

Moeten we dan kleine kerncentrales bijbouwen?
“Dat is onmogelijk tegen 2030. Op langere termijn kan nieuwe technologie wél bijdragen aan de oplossing. Ook bijvoorbeeld installaties die koolstof uit de lucht zuigen. Maar dat staat nu nog in kinderschoenen. ”

Als op zulke korte tijd de industrie niet kan overschakelen op waterstof, wat is dan wel een oplossing?
“Er wordt nagedacht aan manieren om koolstof via pijpleidingen weg te voeren en de uitstoot in vaste vorm op te slaan in de Noordzee. Maar die installaties moeten nog gebouwd worden, er is ook nog geen Europees netwerk van CO2-pijpleidingen. Bovendien is er zware competitie met de VS en Azië, waar men de industrie sterk subsidieert. Die concurrentie op de wereldmarkt maakt het allemaal nog complexer om onze doelstellingen op tijd te halen én de industrie in Europa te houden.”

bron: HLN.be